Հայոց լեզու

Թվականը քանակ կամ թիվ ցույց տվող բառերն են:
Թվականներն ըստ իմաստի լինում են՝ քանակական, կոտորակային, բաշխական, դասական։

Առարկաների քանակ ցույց տվող թվականները կոչվում են  քանակական թվականներ:

Քանակական թվականները լինում են բացարձակ, կոտորակային և բաշխական:

 Բացարձակ են կոչվում այն քանակական թվականները, որոնք ցույց են տալիս առարկաների կոնկրետ թիվը, քանակը ամբողջ թվերով:

Բացարձակ թվականներ են միավորները, տասնավորները, հարյուրավորները և բոլոր ավելի բարձր թվերը:

Հայերենի բացարձակ թվականներից բոլոր միավորները, տասը և քսան  տասնավորները, հարյուր-ը, հազար-ը, միլիոն-ը, միլիարդ-ը կազմությամբ պարզ թվականներ են, որովհետև կազմված են մեկ արմատից:

Երեսուն, քառասուն, հիսուն, վաթսուն, յոթանասուն, ութսուն, իննսուն թվականները ածանցավոր են, որովհետև կազմված են սուն ածանցով:

Երկու կամ ավելի թվից, բայց առանց սուն ածանցի կազմված թվականները բարդ բառեր են, ինչպես՝ քսանութ, հարյուր երեք, հինգ հազար:

Մեկից ավելի արմատներով և սուն ածանցով կազմված թվականները բարդածանցավոր են՝ վաթսունչորս, հարյուր երեսունմեկ և այլն:

Բարդ և բարդածանցավոր թվականներն իրենց կազմությամբ կցական կամ հարադիր բարդություններ են:

Կցական բարդություններ են այն բոլոր թվականները, որոնք կազմված են տասնավորից ու միավորից՝ 11-ից մինչև 99-ը: Այս թվականների բաղադրիչները գրվում են միասին:

Հարադիր բարդություններ են  100 -ից բարձր բոլոր թվականները, 100,1000  և ավելի բարձր թիվ ցույց տվող թվականների բաղադրիչները գրվում են առանձին՝ չորս հազար, հարյուր քսանվեց:

Բոլոր բացարձակ թվականները կարող են գրվել արաբական թվանշաններով՝ ( 1,2,3… և այլն):

Բաշխական են կոչվում այն քանակական թվականները, որոնք ցույց են տալիս առարկաների բաշխումը որոշակի թվային քանակով:

Օրինակ`

Յուրաքանչյուր տուփում կա տասական մատիտ:
Ուսուցիչը մեզ հինգ-հինգ բաժանեց խմբերի:

Այս նախադասության մեջ տասական բառը ցույց է տալիս, թե յուրաքանչյուր տուփում ինչ քանակով են բաշխված մատիտները, հինգ-հինգ թվականը ցույց է տալիս, թե աշակերտները ինչպես են բաշխված ըստ խմբերի: Տասական, հինգ-հինգ բառերը բաշխական թվականներ են:

Բաշխական թվականները կազմվում են երկու ձևով՝

1. բացարձակ թվականին ավելացնելով ական վերջածանցը, ինչպես՝ երկուական, քսանական, հարյուրական: Այս թվականները թվանշաններով գրելիս թվանշանից հետո դրվում է գծիկ,

ապա` ական ածանցը՝  2-ական , 20-ական, 100-ական:

2բացարձակ թվականի կրկնությամբ, ինչպես՝ երկու-երկու, քսան-քսան, հարյուր-հարյուր:

Գ. Կոտորակային կոչվում են այն թվականները, որոնք ցույց են տալիս միավորի մեկ կամ մի քանի հավասար մասերից կազմված թվեր:

Օրինակ`

Հայերը կազմում են այդ քաղաքի բնակչության մեկ երրորդ մասը:

Այս նախադասության մեջ մեկ երրորդ բառը ցույց է տալիս մարդկանց քանակ` ամբողջի մաս ցույց տվող թվով: Այդ բառը կոտորակային թվական է:

Կոտորակային թվականները հարադիր բարդություններ են, որոնց առաջին բաղադրիչը՝ համարիչը, բացարձակ թվական է, իսկ երկրորդ բաղադրիչը՝ հայտարարը, կազմվում է րորդ, երորդ ածանցներով: Կոտորակային թվականները գրվում են առանձին:

2. ԴԱՍԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆՆԵՐ

Դասական թվականները ցույց են տալիս միատեսակ առարկաների թվային կարգ՝ նրանց թվարկման ժամանակ:

Հետևյալ բառերը դասական թվականներ են՝ երկրորդ, երեսուներորդ, հազարերորդ:

Դասական թվականները կազմվում են բացարձակ թվականներին ավելացնելով րորդ կամ երորդ վերջածանցները. երկու, երեք, չորս թվականներին ավելացվում է րորդ, ինչպես՝ երկրորդ, երրորդ, չորրորդ, բոլոր մյուս թվականներին` երորդ ածանցը, ինչպես՝ հինգերորդ, վեցերորդ, քսաներորդ, երեքհարյուրերորդ և այլն:

Մեկ բացարձակ թվականից դասական ձև չի կազմվում. դրա փոխարեն գործածվում է առաջին բառը: Սակայն եթե մեկ թվականը բարդ թվականների վերջին բաղադրիչն է, ապա կազմվում է մեկերորդ ձևը՝  տասնմեկերորդ, հարյուրմեկերորդ և այլն:

Երկու, երեք, չորս թվականները բարդությունների վերջին բաղադրիչ լինելու դեպքում դասականի համար նույնպես ստանում են երորդ ածանցը, ինչպես` տասներկուերորդ, տասներեքերորդ, տասնչորսերորդ, հարյուր երկուերորդ և այլն:

Դասական թվականները գրվում են նաև՝

1. արաբական թվանշաններով. այս դեպքում թվանշանից հետո դրվում է գծիկ, ապա` -րդ, որը կարդացվում ` երորդ կամ րորդ՝ 5-րդ (հինգերորդ), 100 -րդ (հարյուրերորդ), 14-րդ (տասնչորսերորդ) և այլն:

1. Պատմի՜ր թվական անվան մասին և հիշի՜ր տեսակները։

Թվականը քանակ կամ թիվ ցույց տվող բառերն են:
Թվականներն ըստ իմաստի լինում են՝ քանակական, կոտորակային, բաշխական, դասական։

2. Գրի՜ր քո ծննդյան տարեթիվը,ամսաթիվը թվականի հնարավոր բոլոր տարբերակներով։

Երկու հազար տասներկու թվական, մարտ

2012․03

2012 3 – րդ ամիս

3. Հիշիր մեր անցած խոսքի մասերը և ներկայացրու, թե ինչո՞վ են միմյանցից տարբերվում։

Գոյական, ածական, թվական

Գոյական – առարկա, իր ցույց տվող բառեր

Ածական – առարկայի հատկանիշ ցույց տվող բառեր

Թվական – քանակ ցույց տվող բառեր

Leave a comment