Արծիվներ (Հօմարմեր), ճուռակների ընտանիքին պատկանող գիշատիչ թռչուններ։ Հայաստանում տարածված է 9 տեսակ՝ գաճաճ արծիվ, տափաստանային արծիվ, գերեզմանարծիվ, մեծ շահնարծիվ, փոքր շահնարծիվ, քարարծիվ, ջրարծիվ, օձակեր արծիվ, սպիտակապոչ արծիվ։ Աչքի են ընկնում լավ զարգացած մագիլներով, ինչը թույլ է տալիս որսալ մկնակերպ կրծողներից մինչև փոքր սմբակավորներ։ Երբեմն նրանց անվանում եմ հիմա թռչուններ։

Թևերի բացվածքը 43–53 սմ-ից (գաճաճ արծիվ) մինչև 2,5 մ է (սպիտակապոչ արծիվ), կենդանի զանգվածը՝ 700 գ-ից (գաճաճ արծիվ) մինչև 6, 5 կգ (սպիտակապոչ արծիվ)։ Ոտքերը փետրավորված են մինչև կրնկաթաթերը։ Մատներն ուժեղ են՝ զարգացած մագիլներով։ Ունեն սուր տեսողություն։ Էգը և արուն միագույն են։

Կաղին

Միատուն ծառ է, բարձրությունը՝ 40-50 մ։ Տերևները հերթադիր են, կոշտ, կաշենման, բլթակավոր կամ ամբողջական, ատամնաեզր, կարճ կոթուններով, թավոտ կամ մերկ։ Ծաղիկները միասեռ են, մանր։ Ծաղկում է ապրիլ-մայիսին։ Պտուղը միասերմ կաղին է։ Պարունակում է աղաղանյութեր (տանիդներ), վիտամին C, օսլա և այլն։ Տարածված է կաղնու 6 հիմնական տեսակ՝ արևելյան կամ խոշորառէջ, արաքսյան, վրացական, ծակոտիավոր և այլն։Առաջին 80 տարում կաղնին աճում է դեպի վեր՝ հասնելով մինչև 50 մ բարձրության, իսկ հետո ողջ կյանքի ընթացքում շարունակում է աճել լայնքով (հաստությամբ)։ Պտուղը միասերմ կաղին է՝ հաճախ ամփոփված բաժականման փայտե պտղակալում։ Կաղնին ապրում է 500-600 (երբեմն՝ մինչև 1000 և ավելի) տարի։

Ռուսական ժողովրդական բժշկության մեջ կեղևի եփուկը լայնորեն կիրառվել է արյունային լուծի, խոլերայի, ստամոքսային և աղիքային արյունահոսությունների, առատ դաշտանի, լնդախտի, ռախիտի, սնկային և ծանր մետաղների աղերով թունավորումների, լյարդի և փայծաղի հիվանդությունների, հատկապես պառկելախոցերի ժամանակ և այլն։ Միջին Ասիայի ժողովրդական բժշկության մեջ դեղաբույսի պատրաստուկները հայտնի են որպես ջերմ իջեցնող, ատամնացավը և լուծը դադարեցնող միջոց։ Ն. Պ. Իորիշի ցիտումով, ըստ Կ. Ապինիսի, կաղնու տերևներից և պտուղներից մեղրով թեյը հիանալի միջոց է թոքերի, ստամոքսի և լյարդի մի շարք հիվանդությունների դեպքում։ Նույն ցիտումով, ըստ Էրտելի և Բաուերի, կաղնու պտուղներից և կեղևից պատրաստված մեղրով թեյը օգտակար միջոց է գեղձախտով հիվանդներին։ Ն. Գ. Կովալևան կաղնու կեղևը առաջարկում է նևրալգիաների և տրիխոմոնադային կոլպիտների բուժման համար։ Որոշ տեղերում կեղևի եփուկով բուժում են գլխի ճարպային սեբորեան։ Ժողովրդական բժշկության մեջ բուժական լայն կիրառում ունի կաղնու պտուղներից պատրաստված սուրճը, որը նշանակվում է գեղձախտի և նյարդային ցնցումների ժամանակ։

Он стал часто болеть, потому что перестал есть овощи. По вечерам у меня бывает свободное время и я обычно играю в компьютер. Моя сестра скоро начнет злиться. Ты плохо учишься, потому что много играешь в игры. Я так и не успел сделать уроки, потому что слишком долго играл в игры. Мальчик продолжал громко кричать. Почему ты так много ешь? Маш, помоги мне, пожалуйста, подготовиться к тесту. Чтобы мама чаще улыбалась, надо ей чаще помогать

• Կարդա՛ «Արծիվն ու կաղնին»  բալլադը:
• Բլոգումդ 5-6 նախադասությամբ գրավոր պատմի՛ր բալլադը: Բալադը շատ հետաքրքիր և սովորեցնող էր։ Ինձ շատ դուր եկավ։ Բալադը Կաղինի և արծիվի մասին էր ։Նրանք լավ ընկերներ էին և մի օր հանկարց կռվեցին և ասացին եսուժեղ եմ քան ցանկացածը։ հսկա
• Անծանոթ բառերը բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:
• վիթխարի- հսկա
• Գրի՛ր, թե ինչ սովորեցրեց քեզ այս բալլադը:
• Որ պետք չե պարզենալ և մեզ համարել ամենան։

The brother Axe(Կացին ախպերը) by Hovhannes Tumanian

(Simplified version for 3rd, 4th, 5th graders )

ONCE A MAN went to a place(վայր) to find some work. He came to a village(գյուղ) where he saw (տեսավ)people breaking up wood(փայտ)with their hands.

“Brothers,” he said, “why do it with your hands? Don’t you have an axe(կացին)?”

‘‘What’s an axe?” asked the villagers(գյուղացիներ).

The man took his axe from his belt(գոտի), cut the wood. Seeing this, the villagers ran through the village calling:

“Hey, everybody! Come and see what Brother Axe has done!”

The villagers gathered(հավաքվեցին) about the owner of the axe, asked him, gave him valuable gifts(արժեքավոր նվերներ) to take the axe from him.

The first day the king took the axe. As he wanted to cut with an axe, it fell on his foot and cut it. He started to cry with pain.

“Come here, everybody! Brother Axe has bitten(կծել) my foot.”

The villagers began to beat(ծեծել) the axe. Then they began to put it in the fire. The flames(բոցերը) rose high. When the fire had died down(հանգչել), they saw that the axe had turned red.

“Oh!” they cried, “Brother Axe is angry(բարկացել է). Look how red he has turned! What shall we do?

They finally decided(որոշեցին) to throw the axe into prison(բերդ). So they threw it into king’s barn(ամբար). The barn was full of hay(խոտ). As soon as the red-hot axe touched the hay a great fire started.

Terrified(Վախեցած), the villagers ran after its owner, they said, “Come, please, and bring Brother Axe to his senses(Կացին ախպորը խելքի բեր)!”

Փետրվարի 19-ը Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրն էր, ընկեր Քրիստինեի և ընկեր Սոֆիայի հետ որոշեցինք քայլել և ընթերցել Թումանյան։ Հանդիպեցինք Կոմիտասի պուրակում, երգեցինք, արտասանեցինք տարբեր ստեղծագործություններ։

Հետո քայլքով գնացինք դեպի Պոնչիկանոց։ Ուրախ ժամանակ անցկացրեցինք։

Հետո գնացինք Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարան։ Նստեցինք աստիճանների վրա երգեցինք և արտասանեցինք, իսկ բարձրախոսերով լսվում էր Թումանյանի բանաստեղծությունները, երգերը և հեքիաթները։ Մտանք ներս, իսկ այնտեղ մեզ պատմեցին, ցույց տվեցին տունը, նկարվեցին,ք շատ հավես էր այնտեղ տեսանք նաև Թումանյանի շարժապատկերը։

128. Միջօրեի շոգից ու տոթից կարծես ամեն ինչ հալվել ու անէացել էր։ Թվում էր, թե բացի օձերից ոչ մի կենդանի արարած չկա աշխարհում։ Լավ էր, որ նախօրոք պատրաստվել էինք։ Կեսօրվա տոթին մնում էինք մեր զով սենյակում, երեկոն անցկացնում էինք բացօթյա տաղավարում։

129․ մանրէ, մանրէաբան, հնէաբան, վայրէջք, լայնէկրան, անէանալ, չէր

Ասում են, որ մարդկանց ձեռքերի վրա շատ մանրէներ կան։

Մանրէաբանները կարողանումեն նրանց տեսնել։

Հնէաբանները շատ պեղումների ընթացքում գտել են մարդու մարմին։

Մենք ինքնաթիռով փափուկ վայրէջք կատարեցինք։

Քամելյոնները շատ լավ

130․ Նախօրոք, տնօրեն, անօգնական, կեսօր, ամենօրյա, միջօրեական, ապօրինի։

Ես նախօրոք պատրաստել էի իմ իրերը ճամփորդության համար։

Մեր տնօրենը շատ հուսահատ դուրս եկավ։

Փողոցում մի անկյունում նստած էր խղճուկ և անօգնական շնիկը։

Կեսօրին մայրիկիս հետ գնացինք զբոսնելու։

Տատիկս ամենօրյա աշխատանք է կատարում։

Զրոյական միջօրեականը անցնում է Լոնդոնի Գրինվինչի աստղադիտարանի վրայով:

Գողը գողացել էր ապօրինի կոշիկները։

131. Ուրբաթ, երբեմն, դարբին, մարգարիտ, պարգև, հագնել, կենդանի, խնդիր

Կար-չկար մի աղքատ դարբին անունը Վարազդատ։ Ուրբաթ երեկոյան դարբինը և իր կինը հաց կերան և պառկեցին քնելու։ Դարբինը երբեմն խոսում էր կենդանիներ պահելու մասին։ Մի անգամ դարբինը որոշեց մտնել ծովը և լողալ։ Նա չգիտեր, որ այնտեղ կար շատ փայլուն մարգարիտներ։ Նա հագավ լողաթաթերը և սուզվեց ջրի հատակը։ Նրա մոտ խնդիր առաջացավ, բայց անտեսելով խնդիրը հասավ մարգարիտներին և տարավ այն թանգարան նրան պարգևատրեցին և նա դարձավ հարուստ Վարազդատ։

132. Նուրբ, սրբել, դարբին, խաբել, թպրտալ, երփներանգ, երբեք, համբուրել, փրփրել, հինգշաբթի, ճամփորդ, դարպաս, ճանապարհ, աղբանոց, իբրև, եղբայր։

133. Թարգմանել, հաքուստ, կարգ, պարգևատրել, երգիչ, օգուտ, անեծք, սայթաքել, զորք, վարկաբեկել, գրկել, ձագուկ։

Առաջադրանքներ

1. Թվերը  պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը․
   ա․ (72; 96)=2x3x4x6x8x12x24=333776
2. 72 – 1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 12, 18, 24, 36
3. 96 – 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 16, 24, 32, 48
   բ․  (90; 126)=2x3x6x9x18=5832
4. 90 – 1, 2, 3, 5, 6, 9, 10, 15, 18, 30, 45
5. 126 – 1, 2, 3, 6, 7, 9, 14, 18, 21, 42, 63
   գ․  (108; 198)=2x3x6=36
6. 108 – 1, 2, 3, 4, 6, 9, 12, 18, 27, 36, 54
7. 198 – 1, 2, 3, 6, 33, 66, 99
   դ․  (125; 200)=5×25=125
8. 125 – 1, 5, 25
9. 200 – 1, 2, 4, 5, 8, 25, 40, 50, 100
   ե․  (175; 324)=1
10. 175 – 1, 5, 7, 25, 35
11. 324 – 1, 2, 3, 4, 6, 9, 36, 54, 81, 108, 162
    զ․  (40; 56; 72)=2x4x8=64
12. 40 – 1, 2, 4, 5, 8, 10, 20
13. 56 – 1, 2, 4, 7, 8, 28
14. 72 – 1, 2, 4, 6, 8, 9, 12, 18, 36
    է.  (120; 140; 189)=1
15. 120 – 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 15, 10, 12, 24, 20, 30, 40, 60
16. 140 – 1, 2, 4, 5, 7, 20, 28, 25, 70
17. 189 – 1, 3, 7, 9, 21, 27, 49, 63
18. Թվերը  պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը․
    ա․ (88; 104)=2x4x8=64
19. 88 – 1, 2, 4, 8, 11, 22, 44
20. 104 – 1, 2, 4, 8, 13, 26, 52
    բ․  (85; 102)=1
21. 85 – 1, 5, 17
22. 102 – 1, 2, 3, 6, 17, 34, 51
    գ․  (31; 40)=1
23. 31 – 1, 31
24. 40 – 1, 2, 4, 5, 8, 10, 20
    դ․  (140; 224)=2x4x7x14x28=14112
25. 140 – 1, 2, 4, 5, 7, 10, 14, 20, 28, 35, 70
26. 224 – 1, 2, 4, 7, 8, 14, 16, 28, 32, 56, 112
    ե․  (45; 48; 81)=3
27. 45 – 1, 3, 5, 9, 15
28. 48 – 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 16, 24
29. 81 – 1, 3, 9, 27
    զ․  (57; 76; 83)=1
30. 57 – 1, 3, 19
31. 76 – 1, 2, 4, 19, 38
32. 83 – 1
    է․  (260; 325; 455)=5x13x65=4225
33. 260 – 1, 2, 4, 5, 10, 13, 20, 26, 52, 65, 130
34. 325 – 1, 5, 13, 25, 65
35. 455 – 1, 5, 7, 13, 35, 65, 91
36. Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը․
    • ա․ [21; 28]=7
37. 21 – 3, 7
38. 28 – 2, 4, 7, 14
    • բ․  [84; 108]=2
    • 84 – 2, 3, 4, 6, 14, 21, 42
    • 108 – 2, 3, 4, 6, 9, 12, 18, 27, 36, 54
    • գ.  [160; 260]=2
    • 160 – 2, 4, 8, 10, 16, 20, 80
    • 260 – 2, 4, 5, 52, 65, 130
    • դ․  [14; 35; 42]=7
39. 14 – 2, 7
40. 35 – 5, 7
41. 42 – 2, 6, 7, 21
42. ե․  [15; 40; 45]=5

15 – 3, 5

40 – 2, 4, 5, 8, 10, 20

45 – 3, 5, 9, 15

1. Թվերը  պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը․
   • ա․  [23; 31]=1

23 – 1, 23

31 – 1, 31

1. բ․ [32; 35]=1

32 – 1, 2, 4, 8, 16

35 – 1, 5, 7

1. գ.   [54; 126]=2

54 – 2, 3, 6, 9, 18, 27

 126 – 2, 3, 6, 7, 9, 14, 18, 21, 42, 63

1. դ․   [48; 36; 54]=2

48 – 2, 3, 4, 6, 8, 12, 16, 24

36 –  2, 3, 4, 6, 9, 12, 18

54 – 2, 3, 6, 9, 18, 27

1. ե․   [51; 68; 85]=17

51 – 3, 17

68 –  2, 4, 17, 34

85 – 5, 17

118. Կարդա տրված բառերը և պարզիր, թե ինչպես է կարդացվում ընդգծված սկզբնատառ ե-ն։

Յ+է

Երևան, երազ, եկեղեցի, ելակ, երգ, երկինք, երդում, եզակի, երակ

119. Տրված նախադասություններում գտիր այն բառերը, որոնց սկզբնատառ ե-ն կարդացվում է է։

Ձեր հարևանի որդին եմ։

Այդ թիմի մարզիկների՞ց ես։

Մենք լավ ընկերներ ենք։

Արդեն մեծ տղաներ եք։

Իմ բարեկամներն են։

120. Կարդա տրված բառերը և պարզիր, թե ինչպես են կարդացվում ընդգծված ե տառերը։

Է

Լեռնային, գերազանց, դերասան, բերանբաց, մեղավոր, տարեկան, ջրաներկ, Նարե, ծովեզր, տասներեք, քառասուներկու, մեներգ, համերգ, ապերջանիկ, աներևակեյելի, աներևույթ։

121. Կարդա տրված բառերը և պարզիր, թե ինչ տառով է արտահայտվում բառասկզբի օ հնչյունը։

Օ

Օգտակար, օթյակ, օթևան, օրական, օղակաձև, օտար, օրենք, օրինակ, ով, ովքեր։

122. Կարդա տրված բառերը և պարզիր, թե որ դեպքում ինչպես է կարդացվում ընդգծված ո տառը։

Ա․ ոտք, որոշում, որկրամոլ, որոտալ, որակ, ոգևորել, ոգևորություն։ – վ+օ

Բ․ կարոտ, հեռավոր, կաճկոն, արոտ, հորդ, հովազ, ուղևոր, բարձրորակ, արագոտն, հայորդի, պարզորոշ, բազմոտանի, առողջ։ – օ

123. Կարդա տրված բառերը և պարզիր, թե ինչով է տարբերվում ընդգծված ե տառի արտասանությունը Ա և Բ խմբի բառերում։

Ա․ ամենաերևելի, ամենաերգեցիկ, ամենաերջանիկ, ինքնաեռ, ամենաերկար։ – յ+է

Բ․ հորեղբայր, աներես, անեփ, խուռներամ, ապերախտ, անեղծ, շքերթ։ – է

124. Կարդա տրված բառերը և պարզիր, թե ինչով է տարբերվում ընդգծված ո տառի արտասանությունը Ա և Բ խմբի բառերում։

Ա․ ամենաորոշակի, ամենաորակյալ, արջաորս, նրբաոճ, եռաոստ։ – վ+օ

Բ․ անողնաշար, քեռորդի, Արագածոտն, փղոսկր, անորոշ, երկոտանի, չորքոտանի։ – օ

125. Կարդա տրված բառերը և պարզիր, թե ինչով է տարբերվում ընդգծված և տառի արտասանությունը Ա և Բ խմբի բառերում։ Փորձիր բացատել այդ տարբերության պատճառը։

Ա․ արևոտ, անձրևային, թև, տերևաթափ, հևասպառ, բարևել, մինչև։ – ե+վ

Բ․ նաև, և, թև։ – և

126. Ինչ սկզբունքով են ընտրված յուրաքանչյուր շարքի բառերը, և ո՞ր բառը դրան չի համապատասխանում։

Ա․ վայրէջք, երբևէ, մանրէ, մանրէաբան, լայնէկրան, բազմերանգ։

Բ․ գետեզր, վերելք, ամենաերջանիկ, ուղերթ, քսաներեք, ապերջանիկ, տասներկու։